Pozorność zatrudnienia a objęcie pracowniczym ubezpieczeniem społecznym. Na co zwraca uwagę ZUS ustalając pozorność zatrudnienia pracownika? Co może zrobić pracownik, którego umowa o pracę zostanie uznana za pozorną?
Pozorność zatrudnienia
W celu ustalenia pozorności zatrudnienia muszą zostać spełnione następujące przesłanki:
- oświadczenie woli musi zostać złożone dla pozoru,
- oświadczenie woli musi być złożone drugiej osobie,
- a adresat oświadczenia woli mając świadomość pozorności oświadczenia, zgadza się na zawarcie umowy dla pozoru.
Cechą czynności pozornej jest brak zamiaru wywołania przez strony dokonujące takiej czynności – skutków prawnych, jakie prawo łączy z treścią złożonego oświadczenia. Powstaje zatem sprzeczność między złożonymi oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron czyli dochodzi do upozorowania przez strony na zewnątrz i wytworzenia przeświadczenia dla określonego kręgu odbiorców, nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została przez strony skutecznie dokonana.
Na co ZUS zwraca szczególną uwagę?
Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) ustalając pozorność zatrudnienia pracownika zwraca szczególną uwagę na:
- zatrudnienie na podstawie umowy o pracę członka rodziny – choć zatrudnienie tego rodzaju samo przez się nie oznacza jeszcze fikcyjnego zatrudnienia
- zły stan zdrowia pracownika istniejący w chwili zawarcia umowy o pracę
- zatrudnienie na podstawie umowy o pracę kobiety w ciąży
- zatrudnienie osoby, której brakuje okresu zatrudnienia do otrzymania np. świadczenia emerytalnego
Podleganie ubezpieczeniu społecznemu wynika z prawdziwego zatrudnienia, a nie z samego faktu zawarcia umowy o pracę.
Pozorność umowy o pracę a realne wykonywanie pracy
Umowa o pracę zawarta nawet z ww. osobami nie będzie umową pozorną, gdy pracownik faktycznie świadczy pracę na rzecz pracodawcy tzn. wywiązuje się z obowiązków pracowniczych określonych umową o pracę pod kierownictwem pracodawcy w czasie i miejscu oznaczonym przez pracodawcę, bowiem w takim przypadku dochodzi do powstania stosunku pracy w myśl art. 22 § 1 Kodeksu pracy.
Dla przypomnienia – zgodnie z art. 22 § 1 Kodeksu pracy „Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem”.
ZUS uznał umowę za pozorną , co robić?
W przypadku, gdy ZUS wyda decyzję stwierdzającą, że pracownik nie podlega obowiązkowo np. ubezpieczeniom/u emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu właśnie z uwagi na fakt, że zdaniem ZUS-u zatrudnienie pracownika było pozorne, pracownik może odwołać się do sądu okręgowego, wydziału pracy i ubezpieczeń społecznych za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję.
Odwołanie do ww. sądu należy wnieść na piśmie w terminie jednego miesiąca od dnia otrzymania takiej decyzji za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS – u, która wydała decyzję lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę. Odwołanie nie podlega opłacie, zatem warto nie poddawać się po otrzymaniu takiej decyzji i wnieść odwołanie, jeżeli strony dysponują dowodami na to, że praca była faktycznie wykonywana. ZUS, bowiem po otrzymaniu odwołania od decyzji może przeprowadzić ponowną analizę sprawy i zmienić lub uchylić zaskarżoną decyzję zanim przekaże sprawę do sądu.
W przypadku, gdy ZUS uwzględni odwołanie pracownika nie nadaje mu dalszego biegu tzn. nie skieruje sprawy do sądu. Jeżeli jednak odwołanie nie zostanie w całości lub w części uwzględnione, ZUS przekaże je, nie później niż w terminie 30 dni od dnia wniesienia odwołania do sądu wraz z uzasadnieniem.
Na skutek złożenia odwołania decyzja ZUS nie staje się prawomocna, a pracownik zyskuje możliwość wykazania w toczącym się przed sądem procesie, że umowa o pracę nie była pozorna, wbrew temu co twierdzi ZUS. Do odwołania koniecznie należy załączyć wszystkie posiadane dowody z dokumentów potwierdzające, że zawarta umowa o pracę była faktycznie realizowana (np. korespondencję pomiędzy pracownikiem a pracodawcą czy między pracownikiem a kontrahentami pracodawcy), a także powołać świadków mogących potwierdzić, że pracownik faktycznie świadczył pracę na rzecz pracodawcy.
Należy podkreślić, że pracownik, który odwoła się do decyzji ZUS nadal pozostaje w stosunku pracy tzn. jest pracownikiem, zatem powinien przychodzić do pracy i świadczyć pracę na rzecz pracodawcy, zgodnie z zawartą umową o pracę. W przypadku, natomiast gdy sąd utrzyma w mocy decyzję ZUS, nie będzie konieczności rozwiązywania umowy o pracę, gdyż z mocy prawa taka umowa o pracę będzie nieważna.